Điều 26 của Luật quốc tịch 2008 quy định những căn cứ để xác định một người đã mất quốc tịch Việt Nam:

• Được thôi quốc tịch Việt Nam.
• Bị tước quốc tịch Việt Nam.
• Theo quy định tại khoản 2 Điều 18 và Điều 35 của Luật này.
  • Khoản 2 điều 18: Trẻ sơ sinh bị bỏ rơi, trẻ em được tìm thấy trên lãnh thổ Việt Nam mà không rõ cha mẹ là ai sẽ mất quốc tịch Việt Nam nếu tìm cả cha và mẹ hoặc chỉ tìm thấy cha hoặc chỉ tìm thấy mẹ mà họ chỉ có quốc tịch nước ngoài.
  • Khoản 2 điều 35: Khi chỉ cha hoặc mẹ thôi quốc tịch Việt Nam thì con chưa thành niên sinh sống cùng với người đó cũng mất quốc tịch Việt Nam, nếu có sự thỏa thuận bằng văn bản của cha mẹ.
• Theo điều ước quốc tế mà Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

Trong quá khứ, vào thời kỳ chiến tranh và trước Đổi mới, khi pháp luật về quốc tịch chưa hoàn thiện thì có nhiều người Việt Nam bị mất quốc tịch theo cách này hay cách khác và trở thành những người không quốc tịch sống ở nước ngoài.

• Tại miền Bắc, các trường hợp mất quốc tịch điển hình là do kết hôn với người nước ngoài mà không được sự cho phép của Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Trước khi khối Đông Âu tan rã, có hàng nghìn lưu học sinh Việt Nam được gửi đi học tại các nước Xã hội chủ nghĩa và Liên Xô. Những sinh viên này chịu sự quản lý và giám sát chặt chẽ của các cơ quan đại diện ngoại giao của Việt Nam, đặc biệt là không được phép có tình cảm và kết hôn với công dân của các nước tiếp nhận. Việc kết hôn với công dân các nước này phải được sự đồng ý bằng văn bản của Chính phủ hai nước, trên thực tế là gần như không thể. Có những trường hợp vì tình yêu và muốn tiến đến hôn nhân với người bản xứ mà các công dân Việt Nam này phải trốn đi, không có giấy tờ tùy thân và từ đó trở thành không quốc tịch. Ví dụ như bà Lệ Tân Sitek (tức Bùi Lý Lệ Tân) đã kết hôn với người chồng Ba Lan dưới danh nghĩa một người không quốc tịch, sau đó bà cũng không nhập quốc tịch Ba Lan nên đã sử dụng hộ chiếu Nansen để đi lại quốc tế. Bà đã viết lại câu chuyện cuộc đời mình (giai đoạn từ khi đi học tại Ba Lan) thành cuốn tiểu thuyết ‘’Ngã ba đường’’ (Nhà xuất bản Trẻ, 2013)[23]. Một trường hợp khác là ông Nguyễn Duy Dinh, du học sinh Liên Xô, phải bí mật trốn về quê vợ ở Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Kirghizia và sống suốt 30 năm không quốc tịch[24].

• Tại miền Nam, chế độ Việt Nam cộng hòa thường sử dụng biện pháp không cấp hộ chiếu hoặc hủy hộ chiếu của công dân Việt Nam ở nước ngoài có hành vi hoặc thái độ không ủng hộ chế độ như một biện pháp tước quốc tịch của họ. Một ví dụ là Giáo sư Trần Văn Khê. Năm 1960, ông Khê bị sứ quán của Việt Nam cộng hòa ở Paris thu lại hộ chiếu (sổ thông hành) và không cấp mới vì ông không nhận lời làm việc cho chính quyền. Ông phải xin chính phủ Pháp cấp cho giấy thông hành thay hộ chiếu (titre de voyage) để đi các hội thảo quốc tế và trở thành một người không quốc tịch[25]. Đến cuối năm 1962, Phạm Duy Khiêm (anh trai Phạm Duy) làm Đại sứ của Việt Nam cộng hòa tại Pháp cấp lại hộ chiếu cho ông Khê nhưng vì ông từng tham gia các hoạt động văn nghệ của khối Cộng sản nên dù có hộ chiếu nhưng vẫn không được phép hồi hương (trừ một lần năm 1974 được cấp thị thực “quá cảnh” Sài Gòn 3 tuần với sự bảo lãnh của 2 bạn học cũ là bác sĩ Nguyễn Lưu Viên và Bùi Văn Nhu). Sau khi Việt Nam cộng hòa sụp đổ, ông không nhập quốc tịch Pháp mà xin trở lại quốc tịch Việt Nam với hộ chiếu do Việt Nam Dân chủ Cộng hoà cấp năm 1975[26]. Hay như ông Vũ Tất Thắng (Ủy viên Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Thành phố Hà Nội nhiệm kỳ 2009 - 2014) từng đi du học Nhật Bản năm 1961 và tham gia biểu tình chống chiến tranh Việt Nam tại Tokyo nên đã bị Việt Nam cộng hòa hủy hộ chiếu và trở thành người không quốc tịch. Sau khi hoàn thành chương trình học, ông đã nhập quốc tịch Nhật[27][28].

Hiện nay, nếu một người không làm thủ tục xin thôi quốc tịch Việt Nam thì rất hiếm khi có trường hợp bị mất quốc tịch (ví dụ: bị tước quốc tịch), trừ khi phạm những tội liên quan đến an ninh quốc gia. Năm 2017, ông Phạm Minh Hoàng, một người có hai quốc tịch Việt Nam và Pháp, đã bị tước quốc tịch Việt Nam do có hành vi xâm hại an ninh quốc gia của Việt Nam và đã bị kết án vì hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân[29]. Ngày 1/6/2017, Tổng lãnh sự quán Pháp tại TP Hồ Chí Minh thông báo cho ông, Chủ tịch nước Trần Đại Quang đã ký văn bản tước quốc tịch đối với ông vào hôm 17/5 [30].